Metodoloji Nedir ve Türleri Nelerdir?

Bilimsel araştırmalarda yöntem kısmı olarak tabir edilen yani literatür dışında kalan kısma metodoloji denir. Metodoloji nedir ve türleri nelerdir denildiğinde bu yanıt kabaca belirleyici olacaktır. İfade edilen kavrama örnek vermek gerekirse sizin bir anketiniz veya uygulayacağımız mülakat kısmının oluştuğu bölüm olabilir. Burası sizin bilimsel araştırmanızdır ve diğerlerinden ayıracak temel bölümdür. Şimdi aşağıda sizden gelen sorulara kısa kısa yanıtlar vermek suretiyle merak edilenleri ortaya koymaya çalışalım.

1. Metodoloji Nedir?

Üst kısımda kısaca değindiğimiz metodoloji nedir hususu hakkında kısa açıklamalar yapalım. Bilimsel araştırmalarda çeşitli çerçeveler vardır. Bunlardan ilki literatür kısmıdır. Yani literatür dediğimiz kısım aslında bizim konumuza benzer başlıklar ve konunun özü itibari ile tanımlanması icap eden bazı bilgileri ortaya koymaya çalıştığımız bölümdür. Literatürden sonra ise bizim çalışmamızı özel kılan yani yapacağımız araştırmayı somut biçimde paylaşacağımız bölümdür. Burada yapılan işlem aslında ortaya atılan hipotezin en doğru şekilde ispatlanmasına katkı sunacak araştırmanın gerçekleştirilmesidir.

2. Araştırma Metodolojisi Nedir ve Neden Önemlidir?

Sıklıkla karşımıza çıkan ikinci soru ise araştırma metodolojisi nedir ve neden önemlidir? Araştırma metodolojisi dediğimiz şey tamamen kişinin kendisine özel olarak belirlediği bir yöntemdir. Daha doğru ifadeyle yöntemler sınırlı sayıda olmakla birlikte, hangisini seçeceğinize siz ve danışman öğretim üyesi karar verecektir. Bu çerçevede nitel veya nicel olacağına tamamen danışman öğretim üyesi ve siz karar verebilirsiniz. Peki metodoloji yöntem kısmı neden önemlidir? Bize göre herhangi bir çalışmada en özel bölüm burasıdır. Çünkü literatür bilgileri artık her yerde bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse 2023 yılında bulunduğumuzu düşünürsek herhangi bir konuyla alakalı milyonlarca bilgi elde etmek son derece kolaydır. Bilgisayar ve internet olan her yerden onu yapabilirsiniz. Ancak sizin metodoloji kısmınız, diğer çalışmalardan ayrılacağı en önemli ayırt edici özelliği olacaktır. Aynı konuda yüzlerce anket yapılmış olsa dahi sizin evreniniz ve örneklemeniz burada ayırt edici özellik olarak duracaktır. Ki bilimsel araştırmayı inceleyen insanlar ağırlıklı olarak bu bölümlerle haşır neşir olurlar. Velhasıl metodoloji nedir ve türleri nelerdir dediğimizde akla gelen birçok soruyu yanıtlamaya çalıştığımız bu yayında şimdi türlerine geçelim.

3. Metodoloji Türleri Nelerdir?

Bu denli önemli bir konu olan metodoloji türleri nelerdir.? Bilimsel literatürde iki ana kategoride ifade edecek olursak nitel ve nicel gözlem türleri bulunmaktadır. Bunlar kendi alt kategorilerinde pek çok alana ayrılıyor olsalar dahi ana hattıyla bu ikisini bilmeniz yeterlidir. Nicel yönteme örnek vermek gerekirse bir sayısal veri veya anket uygulaması nicel araştırma olarak tabir edilir. Tez yazım sürecinde uygulayacağımız bir mülakat çalışması ise nitel yöntem olarak ifade edilmektedir.

4. Deneysel Metodoloji

Bu adımda deneysel metodoloji hakkında birkaç cümle kurmak gerekiyor. Deneysel metodoloji dediğimiz şey nicel araştırmalar olarak ifade edilir. Burada sayısal bir veri olmalı ve somut olarak ispatlanabilir durumda olacak şekilde bulgular elde edilmelidir. Örnek vermek gerekirse suyun 100°C’de kaynadığını iddia etmek ve bunu bir termometre yardımıyla ispatlamak deneysel metodoloji konusunda sunulabilecek en basit örneklerden birisidir. Ancak özellikle sosyal bilgiler alanlarında ifade edilecek bilgiler genellikle bu kategoriye dahil edilemez. Ağırlıklı olarak fen bilimlerinin dahil edildiği bugüne kadar hazırlanan bilimsel araştırmalar ve tezde sık sık görülmüştür. Şimdi metodoloji nedir ve türleri nelerdir yayınımızda gözlemsel metodoloji isimli alt başlığa geçelim.

5. Gözlemsel Metodoloji

Gözlemsel metodoloji dediğimiz şey ise somut olarak ispatlanamayacak hususları içerebilir. Örnek vermek gerekirse biz insan kaynaklarında iş gücünü elimizde tutmak için fazla ücret verilmesi gerektiğini iddia ediyor olabiliriz. Bununla alakalı elde çeşitli veriler olsa dahi bazı durumlarda ücreti yüksek yapsanız dahi iş görenlerin çalışmak istemedikleri ve söz konusu kurumdan ayrıldıkları gözlemlenebilir. Bu gibi göreceli kavramlar içeren hususlarla alakalı çalışmalar gözlemsel metodoloji olarak nitelendirilir. Aslında her iki yöntem kesin katı çizgilerle birbirinden ayrılıyor gibi görünse dahi birbirlerinin içerisinde kısmi bile olsa kullanıldığı anlaşılmaktadır.

6. Deneysel ve Gözlemsel Metodoloji Arasındaki Farklar

Üst kısımda iki ana kategoriye ayrılmış olan deneysel ve gözlemsel metodoloji arasındaki farklar nelerdir denildiğinde kabaca bilgiler paylaşılmıştı. En önemli ayırt edici özellik deneysel metodolojinin sayısal olarak ispatlanabilir durumda olduğudur. Örnek vermek gerekirse pi sayısı bunun için güzel bir örnektir. Veyahut matematiksel olarak ispatlanabilecek bilgilerin tamamı bu kategoride incelenebilir. Konu gözlemsel olduğunda ise deneysel olarak ifade edilemeyen yani sayısal ilişkilerin kurulamadığı veya kısmi olarak kurulduğu çalışmalar olarak ifade edilebilir. Özellikle yarı yapılandırılmış görüşme formları gözlemsel metodoloji kategorisine girmektedir.

7. Nicel Araştırma Metodolojisi Nedir?

Tez hazırlama sürecinde öğrencilerin bazı kavramları bilmeden yerine getirdiği görülmektedir. Bize göre aslında her şeyi bilmeye gerek yoktur ve bu tür kavramlar insanların kafasını karıştırmaktadır. Özellikle de bu makalede yayınladığımız sorularla ilgili eminim ki pek çoğunuzun kafası karışmaktadır. Aslında sizin deneysel, gözlemsel veya nicel ya da nitel gibi bilimsel araştırma yöntemleri ile ilgili isimleri ezberlemenize gerek yoktur. Yalnızca ne yapacağınızı bilmek ve söz konusu metodun gerektirdiklerini yerine getirmek sizin dikkat edeceğiniz önemli hususlardan biri olacaktır. Bunun dışında geriye kalanları ezberlemek çok bir yarar sağlamaz. Nicel araştırma dediğimizde ise sayısal olarak ifade edilen ve ispatlanabilir metodoloji yöntemleri diyebiliriz. Burada metodoloji nedir ve türleri nelerdir konusunu irdelemediğimiz için kısa kısa bilgileri paylaşmaya devam edelim.

8. Nitel Araştırma Metodolojisi Nedir?

Son kısımlara gelirken nitel araştırma metodolojisi nedir sorusuna yanıt arayalım. Burada bilimsel çalışmalarda özellikle tez yazım veya makale hazırlama gibi konularla alakalı yarı yapılandırılmış görüşme sorunları sıklıkla tercih edilmektedir. İşte bunlar nitel araştırma metodolojisi kategorisine dahil edilmektedir. Sayısal olarak ifade edilemeyen ve ispatlanamayan pek çok olgu bu kategoride değerlendirilir.

9. Nicel ve Nitel Araştırma Metodolojileri Arasındaki Farklar

Son soruya ulaştığımız bu yayında nicel ve nitel araştırma yöntemleri arasındaki farklar hakkında birkaç cümle kurmak gerekiyor. Bize göre bu yöntemler arasında temel ayırt edici kıstas ispatlanabilir olma durumuyla alakalıdır. Sözgelimi pi sayısı nasıl bulunur? Aklınıza gelebilecek tüm çemberlerin çevresinin çapına bölünmesi ile pi sayısı ortaya çıkar. Bu çizeceğiniz en küçük daireden tutun, dünyadaki en büyük daireye kadar hep aynıdır. Kısacası ortada bir oran söz konusudur virgülden sonraki basamak dahil olmak üzere doğru ölçüm yapıldığında dünyanın her yerinde bu husus geçerlidir. Herhangi bir birey veya bir bilim insanı yarın ben bu pi sayısını kabul etmiyorum dediğinde kendisine, hatalı bilgiye sahip olduğunu çok kolay ifade edebiliriz. Çünkü bu bir nicel bilgi olduğundan dolayı kolaylıkla ispatlanabilirdir. Gerekiyorsa bir çember çizilir ve üzerindeki ölçüler üzerinden bu anlatılabilir. Ancak nitel çalışmalarda ise bu tür ispatlar genellikle yapılamaz. Kısacası bu yönden anlaşılabileceği üzere temel ayrım buradan kaynaklanmaktadır. Yukarıda ifade edilen metodoloji nedir ve türleri nelerdir konusuyla alakalı merak ettikleriniz olursa aşağıda yorumlar kısmına yazıp ilgili kimselerle etkileşime geçmeyi deneyebilirsiniz. Umarız buraya dek anlatılanlar karmaşık gelmemiştir ve size yararı olmuştur. Detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.